آشنایی با بزرگ ترین دریاچه دنیا - تفطن

نکته: به علت وسعت بسیار این دریاچه عنوان دریا را برای آن به کار می برند.

نام های مختلف بزرگترین دریاچه جهان

• دریای هیرکان : این نام را حکومت هخامنشیان و اشکانیان به این دریاچه نسبت داده اند.
• دریای کاسپین : نام اروپایی دریا خزر است که ریشه آن به کاسپی ها (مردمان سفید پوست هزاره دوم پیش از میلاد) باز می گردد. هر کشور مطابق با زبان رسمی خود نام این دریاچه را با پسوند های مختلف بیان می نماید برای مثال: در زبان فارسی کاسپی، در زبان آلمانی Caspisches see، در زبان انگلیسی Caspian Sea، در زبان لاتینی Mare Caspium و در زبان یونانی Kaspia Thalassa نام دریاچه اینگونه رواج دارد.
• دریای خزر : که برگرفته از نام قوم خزران است دیگر نامی است که به این دریاچه نسبت داده اند. این دودمان مابین این دریا و دریای سیاه سکونت داشتند و چندین بار ایران را از بخش رود کورا قفقاز مورد حمله قرار داده بودند که هربار نیز به دست سپاه ساسانی به خارج از مرزهای ایران رانده می شدند این خیال را برای اعراب ایجاد کرد که عنوان دریای خزر را به دریای شمال ایران نسبت دهند.
• دریای گیلان : نامی است که در کتابی مربوط به اواخر دوران ساسانیان به نام خوتای نامگ به این دریاچه نسبت داده اند.
• دریای طبرستان : به استناد اسناد تاریخی در روسیه ایرانیان صد ها سال این دریاچه را با این نام می شناختند و پس از آن نام دریا مازندران از سوی محلی های طبرسان به آن نسبت داده شد.
• دریای مازندران : در هیچ یک از اسناد و کتاب های تاریخی چنین نامی برای این دریاچه وجود نداشته و تنها افرادی که از این عنوان برای این دریاچه استفاده می کردند ایرانیان می باشند که در سال 1361 دولت این نام را نام رسمی برای این دریاچه اعلام نمود.

ویژگی های بزرگترین دریاچه جهان

گردشگران تور شمال بد نیست یدانند که آب این دریاچه از جمله آب های نیمه شور جهان به شمار میرود که مقدار نمک محلول در آن حدود 12 تا 13 گرم در یک لیتر می باشد. از دیگر عناصر محلول در آن می توان به منیزیم، کلسیم و سولفات اشاره نمود.

شیرین ترین قسمت دریای خزر : دهانه رودخانه ولگا شور ترین قسمت دریای خزر : خلیج قره بغاز

میزان بزرگترین دریاچه جهان

دریاچه خزر دارای مساحت کلی برابر با 376345 کیلومتر مربع می باشد.

مساحت سطح دریای خزر حدود 370.000 تا 420.000 کیلومتر و میانگین عمق آن برابر با 187 متر می باشد.

بخش های مختلف دریای خزر

این دریاچه بنا به موقعیت جغرافیایی آن، فرم فیزیکی و ویژگی های آب شناسی آن به سه بخش خزر شمالی، خزر میانی و خزر جنوبی تقسیم بندی شده است.

• خزر شمالی : مساحت این بخش که شبه جزیره چچن را به دهانه تیوپ کارگان و صل می نماید برابر است با 80000 کیلومتر مربع، حجم آب آن برابر است با 397 کیلومتر مکعب و میانگین عمق آن بین 5 الی 6 متر می باشد.
• خزر میانی : این بخش خط فرضی است که شبه جزیره آبشوران را به دماغه کوالی در قسمت شرقی دریای خزر وصل می نماید. این بخش به نسبت خزر شمالی از عمق بیشتر برخوردار است. خزر میانی دارای مساحتی نزدیک به 138000 کیلومتر مربع و حجم آب 26439 کیلومتر مکعب می باشد.
• خزر جنوبی : این بخش از دریاچه خزر مرز جنوبی خزر میانی تا عرض ساحل ایران است که عمیق ترین بخش دریاچه نیز به شمار میرود. مساحت خزر جنوبی در حدود 168000 کیلومتر مربع و حجم آن معادل 51245 کیلومتر مکعب می باشد.

درصد مالکیت کشورهای مختلف بر بزرگترین دریاچه جهان

این دریاچه در مرز قاره آسیا و اروپا واقع شده است که کشورهای جمهوری آذربایجان، ترکمنستان، قزاقستان، روسیه و ایران در اطرف آن قرار گرفته است.

بعضی بر این باورند که ایران و شوروی در سال های 1921 و 140 عهدنامه ای داشتند که طبق مالکیت آن به دو قسمت میان آنها تقسیم شده است اما جالب است که بدانید امروزه سهم کشور ایران از سایر چهار کشور دیگر کمتر می باشد.

درصد مالکیت کشور های نامبرده به شکل ذیل می باشد:

قزاقستان : 1900 کیلومتر ترکمنستان : 1768 کیلومتر روسیه : 1355 کیلومتر جمهوری آذربایجان : 820 کیلومتر ایران : 657 کیلومتر

گفتنی است دریای خزر در قسمت تحت ملکیت ایران بسیار عمیق می باشد از همین جهت بهره برداری از ذخایر نفت و گاز آن نیازمند تکنولوژی های مدرن و سرمایه کلان است که تا به امروز ممکن نبوده است. بد نیست بدانید عمیق ترین دریاچه جهان به نام دریاچه بایکال نیز در کشور روسیه واقع شده است.

شرایط جوی بزرگترین دریاچه جهان

آب و هواهی دریای خزر تحت تاثیر ارتفاع ساحل، موقعیت جغرافیایی دریا و چرخه های عبوری از دریا می باشد.

شرایط آب و هوایی این دریا به توده های سرد قطب شمال، توده های خشک و سرد قاره ای از قزاقستان، توده های مرطوب دریایی اقیانوس اطلس، توده های گرمسیری از دریای مدیترانه و کشور ایران وابسته است.

ترتیب گرما در دریای خزر

در قسمت جنوبی عمیق دریای خزر دمای آب به صورت میانگین بالا می باشد به همین علت کومه های شمالی هوا گرمای مازاد را دریافت می نماید.

به غیر از فصل های بهار و تابستان در مابقی فصل های سال دمای هوا بر سطح دریا بیشتر از کرانه آن است.

میانگین دمای هوای سالانه بزرگترین دریاچه جهان

• در قسمت جنوبی (کشور ایران): 17 درجه سانتی گراد
• در قسمت جنوب غربی (جمهوری آذربایجان): 15 درجه سانتی گراد
• در قسمت جنوب شرقی (کشور ترکمنستان): 16 درجه سانتی گراد
• در قسمت شمال غربی (کشور روسیه): 12 درجه سانتی گراد
• در قسمت شمال شرقی (قزاقستان): 10 درجه سانتی گراد

میانگین دمای هوا دریای خزر در فصل های مختلف

• در فصل بهار میانگین دمای دریای خزر در کشور روسیه معادل 9 درجه سانتی گراد، در کشور قزاقستان معادل 11 درجه سانتی گراد، در کشور ترکمنستان معادل 11 درجه سانتی گراد، در جمهوری آذربایجان معادل 12 درجه سانتی گراد و در کشور ایران معادل 14 درجه سانتی گراد می باشد.
• در فصل تابستان میانگین دمای دریای خزر در کشور روسیه معادل 25 درجه سانتی گراد، در کشور قزاقستان معادل 26 درجه سانتی گراد، در کشور ترکمنستان معادل 26 درجه سانتی گراد، در جمهوری آذربایجان معادل 24 درجه سانتی گراد و در کشور ایران معادل 25 درجه سانتی گراد است.
• در فصل پاییز میانگین دمای دریای خزر در کشور روسیه معادل 9 درجه سانتی گراد، در کشور قزاقستان معادل 8 درجه سانتی گراد، در کشور ترکمنستان معادل 19 درجه سانتی گراد، در جمهوری آذربایجان معادل 17 درجه سانتی گراد و در کشور ایران معادل 21 درجه سانتی گراد می باشد.
• در فصل زمستان میانگین دمای دریای خزر در کشور روسیه معادل منفی یک درجه سانتی گراد، در کشور قزاقستان معادل منفی 5 درجه سانتی گراد، در کشور ترکمنستان معادل 6 درجه سانتی گراد، در جمهوری آذربایجان معادل 7 درجه سانتی گراد و در کشور ایران معادل 8 درجه سانتی گراد می باشد.

منابع ارزشمند بزرگترین دریاچه جهان

پس از خلیج فارس و سیبری این دریا سومین منشا انرژی جهان است. آمار کلی که برای ذخایر نفت و گاز این دریا وجود دارد حدود پنجاه میلیارد بشکه نفت و حدود سیصد هزار میلیارد متر مکعب گاز طبیعی می باشد. تنها کشور همسایه این دریا که هیچ تولیدی از این ذخایر ندارد کشور ایران است. برای اولین بار در سال 1997 جمهوری آذربایجان اولین کشوری بود که از ذخایر دریای خزر استخراج کرد، پس از آن ترکمنستان در سال 2007، روسیه در سال 2010 و قزاقستان در سال 2016 استخراج منابع هیدروکربور از این دریا را آغاز کردند.

جالب است که بدانیم بزرگترین میدان هیدروکربور(مخازن گازی،مخازن نفتی) دریای خزر با سیزده میلیارد بشکه نفت در کشور قزاقستان واقع شده است. این میدان که در نزدیکی ساحل آتیرائو قرار گرفته است و کاشاقان نام دارد در ساتل دو هزار کشف شد.

از دیگر منابع ارزشمند دریای خزر که می توان به خاویار که تخم تاس ماهیان می باشد و یکی از قیمتی ترین غذا های جهان به شمار میرود اشاره نمود. بهای خرید یک کیلوگرم خاویار در ایران در حال حاضر (اسفند سال 1397) بین 8 تا 10 میلیون می باشد. مسافران تور خبرنگارانی جالب است که بدانند حدود 93% از کل ذخایر خاویاری جهان در دریای خزر قرار گرفته است.

محیط زیست بزرگترین دریاچه جهان

انواع گیاهان و جانورانی که در این دریا زندگی می نمایند عبارتند از:

1. بیش از 60 گونه باکتری هتروتروف
2. 22 گونه از کرموباکتری ها
3. 13 گونه از مخمرها
4. 5 گونه از گیاهان عالی
5. بی مهرگان(آمیب ها، خورشید زیان و اسفنج ها)
6. 312 پرندگان(مرغای ها، غازها، قوها و چنگر ها)
7. دو گونه از خزندگان
8. یک گونه پستاندار(فک دریایی)

انواع آبزیان بزرگترین دریاچه جهان

1. سیاه ماهی، گل خور، تیل خوس از لحاظ شیلاتی و مالی دارای اهمیت است.
2. کپورچه(مازندران)، ماهی طلایی(خوزستان) ارزش مالی چندانی ندارد اما به صورت زیادی در تالاب انزلی صید می گردد.
3. مارماهی دهان گرد از لحاظ شیلاتی دارای اهمیت می باشد اما در ایران سرو نمی گردد.
4. کلیکای معمولی که از لحاظ شیلاتی دارای اهمیت بسیار بالایی است.
5. کلیکای آنچوی که از لحاظ شیلاتی حائز اهمیت می باشد.
6. کلیکای چشم درشت که هم از لحاظ تجاری و شیلاتی دارای اهمیت می باشد.
7. ماهی مروارید استفاده مالی که از آن می گردد مربوط به ساخت مروارید مصنوعی است.
8. سگ ماهی که از لحاظ شیلاتی از اهمیت بسیاری برخوردار است.- زالون که از نظر تجاری قابل اهمیت می باشد.
9. کپور که در ایران حدود دو هزار تن از آن هر ساله صید می گردد.
10. اردک ماهی که دارای صید ورزشی و مالی است هم چنین تخم آن سمی می باشد.
11. علفخوار ماهی که در کنترل گیاهان آبزی مورد استفاده قرار می گیرد.

خطراتی که دریای خزر را تهدید می نماید

تفاله های خانگی، صنعتی و کشاورزی :به عنوان یکی از دلایل اصلی آلودگی دریاچه خزر می توان به افزایش فاضلاب و توسعه شهر نشینی در منطقه ها ساحلی این دریاچه اشاره نمود هم چنین حدود 95 درصد از آلودگی دریای خزر وابسته به رودخانه ولگا می باشد.

آلودگی های نفتی : بهره برداری های نفتی و گازی منبع اصلی آلودگی عناصر اصلی دریای خزر بوده است. بیشتر آلودگی منطقه های که از آن ها نفت استخراج می گردد به علت استفاده از روش های قدیمی و پیش پا افتاده می باشد هر چند که مناسب ترین روش ها نیز برای استخراج باز هم تاثیراتی منفی بر محیط خواهد داشت.

آثار زیست بوم گردشگری ساحلی : این منطقه ها به علت مزایایی مانند آب و هوای معتدل و سواحل زیبا یکی از مقاصد پر مخاطب گردشگران تور داخلی و خارجی می باشد اما متاسفانه بی توجهی گردشگران و افزایش مواد زاید در این سواحل محیط زیست این منطقه ها را در معرض خطری جدی قرار داده است.

نوسان آب دریای خزر : یکی از مسائل جدی که در خصوص دریای خزر وجود دارد زیاد شدن ارتفاع سطح آن می باشد که خساراتی مانند اثرات ویرانگری بر شیلات، صنایع کشترانی، حمل و نقل، ناحیه های مسکونی و دیگر آسیب های جبران ناپذیر زیستی را در پی خواهد داشت.

یورش دسته های مهاجم دریایی : در کشورهای حاشیه ای دریای خزر برای توسعه فعالیت های کشاورزی و مالی وساطت های غیر منطقی در محیط زیست دریای خزر انجام شده که آثار غیر قابل جبرانی مانند کاهش قسمت های تخم ریزی طبیعی بعضی از ماهیان خاویاری را در پی داشته است.

بعضی از شگفتی های بزرگترین دریاچه جهان

• حدود 4% از تمامی نفت و گاز جهان از دریای خزر تامین می گردد.
• سطح دریای خزر به طور میانگین 27 متر پایین تر از سطح دریا های آزاد است.
• بی استرس در این دریاچه شنا کنید زیرا در آن خبری از کوسه نخواهد بود. (زیستگاه این حیوان در آب های شور می باشد درحالی که آب دریای خزز در دسته آب های نیمه شور قرار گرفته است).
• 90% از خاویار جهان از این دریاچه صید می گردد که بیشترین آن از سوی ایران می باشد.
• هر ساله 122 هزار تن آلودگی وارد دریای خزر می گردد که از استخراج هیدروکربور ها پدید آمده است.

سخن آخر این که اگر هنوز از زیبایی های دریای خزر سیر نشده ایم و هم چنان می خواهیم بر ساحل زیبایش قدم گذاریم در حفظ پاکیزگی آن کوشا باشیم.یادمان باشد برای تغییر جهان ضروری است که از خودمان آغاز کنیم.