برطرف شبهه ای در اثبات وجود خدا - تفطن

به گزارش خبرنگاران به نقل از خبرگزاری تسنیم؛ امروزه بعضی افراد در جامعه این طور به برهان علیت و وجود خدا اشکال وارد می نمایند و می گویند: این علت اولیه هر چیزی می تواند باشد، مانند جوهر مادی جهان، بیگ بنگ، فضا و زمان یا هر چیز دیگری. هیچ دلیلی وجود ندارد که ما تصور کنیم علت اولیه وجود، یک موجود مطلع و شعورمند و بیکران است. در پاسخ می گوییم در فلسفه برای اثبات خداوند متعال گفته می گردد چون تسلسل باطل است، پس در رأس عالم باید واجب الوجودی باشد که همه معلول های عالم به او ختم گردد و او سرچشمه هستی باشد.

به عبارت دیگر نمی توان پذیرفت هر معلولی علت داشته و این زنجیره تا بی نهایت ادامه داشته باشد، چون در این صورت هیچ چیزی به وجود نخواهد آمد، چون همه به هم وابسته اند، لذا لازمه وجود هستی و خلقت، این است که در رأس هستی و در سرچشمه عالم، موجودی مستقل و بی احتیاج از غیر وجود داشته باشد تا او هستی را به وجود آورده باشد.

سپس مستشرقین و کسانی که خود را فیلسوف غرب می نامند، با درک سطحی از این برهان دو اشکال بر این برهان نموده اند: یکی اینکه چه اشکالی دارد آن زنجیره موجودات تا بی نهایت ادامه پیدا کند، دوم اینکه آن موجود اولیه جهان هستی خود ما باشد، یعنی همچنان که شما می گویید خدایی در رأس عالم است، ما می گوییم خود جهان قدیم است و ازلی.

در حقیقت این اشکالات یعنی متوجه نشدن برهان، چراکه بطلان تسلسل حکمی عقلی است و به اجتماع نقیضین منتهی می گردد، زیرا در رابطه با تسلسل می گوییم وجود الف وابسته به وجود ب است و موجودیت و هستی خود را از ب گرفته و ب نیز از ج، و ج نیز از د، لذا اگر به موجودی که مستقل است و وجود، از آن خود اوست نرسیم، هیچ چیزی به وجود نخواهد آمد، چون همه وجودشان را از دیگری گرفته اند و این یعنی غیر مستقل و زمانی که می گوییم موجودی در رأس است و او هستی را به وجود آورده، یعنی مستقل است و به شخص دیگری احتیاج ندارد، پس مستقل بودن و غیر مستقل بودن، نقیض هم هستند و نمی توان تصور کرد یک موجود هم مستقل باشد و هم غیر مستقل، بنابراین در رأس عالم تنها یک موجود وجود دارد و او مستقل و بی احتیاج از غیر است.

در رابطه با اینکه آن موجودی که در رأس عالم است، خود همین جهان و یا هر موجود مادی دیگر باشد نیز باید گفت: این اشکال نیز از درک سطحی برهان ناشی می گردد؛ زیرا در این برهان اثبات می گردد موجودی که در رأس هستی قرار گرفته است، کاملاً مستقل و بی احتیاج از غیر است، یعنی چون قبل از او هیچ چیزی نیست و هستی از او نشأت گرفته، پس او کاملاً مستقل و بی احتیاج از غیر است و به هیچ کسی یا چیزی غیر از خود وابستگی و احتیاج ندارد. این مطلب از نتایج برهان است.

موجودی که در رأس هستی است، احتیاجی به غیر خود ندارد، هر صفتی که به نحوی به احتیاج و نقص برگردد از او منتفی می گردد، از جمله جسم داشتن، اگر او جسم داشته باشد، اول: به مواد تشکیل دهنده خود احتیاج دارد، دوم: به غذا و تغذیه ای متناسب با خود، برای ادامه حیات احتیاج خواهد داشت، سوم: دارای اجزاست و برای کامل شدن به اجزای خود احتیاج خواهد داشت. چهارم: او در قالب مکان و زمان اسیر و محدود می گردد.

بنابراین خالق هستی نمی تواند ماده باشد، چون خودش نیز مانند این اجسام مادی، محدود و اسیر مکان و زمان می گردد، از این رو ما آن موجود را غیرمادی و غیر جسمانی می دانیم، نامحدود و دارای قدرتی بی نهایت.

نکته دومی که در شبهه وجود دارد این است که گفته چرا آن موجود اولیه باید دارای شعور و مطلعی باشد، پاسخ این اشکال نیز روشن است، خلقت و ساختن یک مجموعه منظم، به مطلعی و شعور احتیاج دارد، کدام عقل سلیمی می پذیرد یک تلفن همراه یا یک کامپیوتر، کاملاً بر اثر تصادف و شانسی از برخورد بعضی مواد به وجود آمده باشد؟! اینجا نیز می گوییم خالق انسان و دیگر حیوانات و عالم هستی، باید مطلع و عالم باشد، باید بداند چگونه خلق کند، باید با تدبیر و علم و شعور خلق کند. از طرف دیگر نبود علم در او نقص است و برای رفع کردن این عیب و نقص، به شخص و موجود دیگری احتیاج خواهد داشت تا به او تعلیم دهد و بیاموزد که چگونه خلق کند، پس ناقص و احتیاجمند به غیر است و این مطلب با بی احتیاجی آن موجود اولیه سازگاری ندارد.

پس به دو دلیل آن موجود اولیه باید علم، مطلعی و شعور داشته باشد، یکی اینکه او خود خالق انسانی است که علم و شعور دارد، پس او باید خودش علم و شعور داشته باشد تا بتواند ببخشد. دوم اینکه نبود علم در او به معنای جهل و نقص است و هر نقصی برای رفع شدنش، به دیگری احتیاجمند است و حال آنکه مبدأ هستی احتیاجمند نیست، پس ناقص نیست، پس علم و تمامی صفات کمالی را دارد.