تمدید تحریم تسلیحاتی ایران؛ چالش جدید شورای امنیت و سه کشور اروپایی - تفطن

با ما سفر کنید و با تور دور اروپا از قاره سبز دیدن کنید و با دریافت خدمات ویزای شینگن از گردش به دور اروپا لذت ببرید.

به گزارش خبرنگاران، روزنامه نیویورک تایمز اخیرا از طرح مایک پمپئو وزیر امور خارجه آمریکا برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران تا پیش از انقضای آن در ماه اکتبر 2020 اطلاع داد و بیان کرد که این طرح در قالب پیش نویس یک قطعنامه در اختیار سه کشور اروپایی، امارات متحده عربی و عربستان قرار گرفته است.

بر اساس گزارش رسانه های آمریکایی این پیش نویس هنوز در اختیار کشورهای چین و روسیه و اعضای دیگر شورای امنیت قرار نگرفته است و به نظر این طرح در حال آنالیز و رایزنی است و در ماه می، زمانی که استونی ریاست شورای امنیت را بر عهده بگیرد ارایه و به رای گذاشته گردد.

تقریبا از چندین ماه پیش این بحث مطرح شد که آمریکا سعی دارد به عنوان یکی از اعضای اولیه برجام می تواند اقدام به احیای قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران کند و اکنون با این استدلال که این کشور در قطعنامه 2231 به عنوان یک عضو مشارکت نماینده در برجام است سعی دارد مکانیسم ماشه را علیه ایران فعال کند.

با انتشار جزییاتی از این طرح در سطح کارشناسان آمریکایی و نیز بعضی مقامات کشورهای باقی مانده در برجام شاهد واکنش هایی بودیم.

ریچارد هاس رییس شورای روابط خارجی آمریکا در توییتی نوشت که با این طرح بیشتر از ایران، خودمان (آمریکا) را منزوی می کنیم.

استفان والت استاد دانشگاه هاروارد نیز در توییتی نوشت: کوشش پمپئو برای فعال کردن مقررات اعمال دوباره مکانیسم ماشه در برجام پس از آن که آمریکا از آن خارج شده و آن را دور انداخت، مانند این است که مردی با طلاق همسرش را ترک کند و آن وقت بگوید باید درباره این که زن سابقش با چه کسی قرار می گذارد خودش تصمیم بگیرد.

میخاییل اولیانوف، نماینده دائم روسیه در سازمان ملل در وین نیز در توییتی نوشت: بازگرداندن تحریم های سازمان ملل علیه ایران تکرار یک داستان قدیمی است که نتیجه ای نداشت. سیاست فشار حداکثری شرایط را برای تمام طرف ها، از جمله آمریکا سخت تر و سخت تر می نماید. بعضی افراد به جای درس دریافت، خواهان تقویت آن چیزی هستند که قبلاً ثابت شده که یک اشتباه استراتژیک عظیم است.

تونی بلینکن، مشاور ارشد سیاست خارجی ستاد انتخاباتی جو بایدن، نامزد دموکرات انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در یک نشست در شورای یهودیان دموکراتیک آمریکا نیز به انتقاد از کوشش جدید دولت ترامپ برای استفاده از یک مکانیسم در توافق هسته ای 2015 برای تمدید تحریم تسلیحاتی سازمان ملل علیه ایران پرداخت و گفت: سخت است که دورویی محض موجود در اقدام این دولت را تحسین نکرد که می خواهد دیگر کشورها در شورای امنیت را مجبور کند تا راهی برای تمدید تحریم های تسلیحاتی علیه ایران بیابند.

مشاور ارشد بایدن اضافه کرد: آن طور که ما در توافق هسته ای طراحی کردیم، این طور است که اگر شما در شورای امنیت دارای حق وتو باشید، می توانید به صورت یک جانبه مکانیسم بازگشت تحریم ها را فعال کنید. آنها (دولت ترامپ) کوشش می نمایند که از این بندهای قطعنامه برای اطمینان از تمدید تحریم های هسته ای استفاده کند. اما تنها مشکل اینجا است که ما (آمریکا) دیگر جزو طرف های توافق نیستیم.

بنا بر این گزارش، آمریکا به عنوان عضو مشارکت نماینده در برجام از این توافق در اردیبهشت 1397 خارج شد اما در قطعنامه 2231 هنوز به عنوان عضو مشارکت نماینده نامش وجود دارد که امری طبیعی است چرا که این قطعنامه با وجود خروج آمریکا از برجام ملغی یا نقض نشده است و اجرای آن برای همگان الزام آور است. در عین حال آنچه حضور آمریکا را به عنوان یک عضو مشارکت در برجام و قطعنامه 2231 زیر سوال می برد صراحتی است که در متن برجام به آن اشاره شده و آن این است که تنها کشورهایی می توانند مکانیسم ماشه را فعال سازند که عضو برجام باشند و با خروج رسمی آمریکا از این توافق در عمل این حق از آمریکا ساقط شده است. در عین حال به نظر می رسد وزارت خارجه آمریکا که چند سالی است از وجود و حضور کارشناسان خالی است هم چنان به ارایه طرح های تبلیغاتی و سیاسی بدون توجه به این که نتیجه آن چه خواهد شد ادامه می دهد.

بسیاری از کارشناسان آمریکایی و بین المللی در زمان خروج آمریکا از برجام بر این اعتقاد بودند که آمریکا قصد ضربه زدن به ایران و برجام را دارد با ماندن در این توافق بیشتر و با هزینه کمتری می تواند به اهدافش برسد با این وجود ترامپ تحت تاثیر شعارهای انتخاباتی یک جانبه از این توافق خارج شد. همان زمان کارشناسان تاکید داشتند که یکی از مهم ترین دستاویزها علیه برجام و ایران یعنی Snapback (ساز وکار بازگشت اتوماتیک تحریم ها) را ترامپ از خودش سلب کرد.

بعد از خروج آمریکا از برجام جان بولتون مشاور امنیت ملی وقت کاخ سفید در سخنانی بیان کرد که آمریکا دیگر طرف برجام نیست و نمی تواند از مکانیسم ماشه استفاده کند.

برایان هوک نماینده دولت آمریکا در امور ایران گفته بود، ما دیگر در توافق برجام نیستیم. طرف هایی که هنوز داخل توافق هستند باید تصمیم خودشان را بگیرند که می خواهند از این مکانیسم استفاده نمایند یا خیر. اما بر چه اساسی با وجود استدلال های حقوقی و اظهارات صریح مقامات پیشین و وقت آمریکا درباره بسته بودن دست آمریکا در هرگونه مداخله در برجام، وزارت خارجه آمریکا این رابطه طرح مذکور را پیشنهاد داده است؟

مهم ترین سناریویی که کارشناسان در این رابطه مطرح می نمایند، این است که آمریکا برای فشار به اروپایی ها این طرح را پیش کشیده تا تحت فشار این موضوع و تهدید برای فعال کردن مکانیسم ماشه و بازنگرداندن تمامی تحریم های شورای امنیت علیه ایران، اروپایی ها خودشان دست به کار شوند و با قطعنامه تمدید تحریم تسلیحاتی ایران موافقت نمایند و در این جهت هزینه راضی کردن چین و روسیه را اروپایی ها به عهده بگیرند.

کارشناسان بر این نظرند که آمریکا به دنبال استفاده از شورای امنیت به عنوان اهرم فشار بر اروپاست تا آنها تحریم تسلیحاتی ایران را تمدید نمایند و خودش به خوبی می داند که امکان فعال کردن مکانیسم ماشه علیه ایران را در چارچوب برجام ندارد.

اما اگر اروپا، چین و روسیه با تمدید تحریم تسلیحاتی ایران بر خلاف قطعنامه 2231 موافقند و استدلال آمریکا برای عضو مشارکت نماینده بودن در قطعنامه 2231 را با وجود خروج این کشور از برجام می پذیرند چرا خودشان تا الان مکانیسم ماشه را فعال ننموده اند؟ اگر آمریکا می تواند به عنوان عضو قطعنامه 2231 و نه برجام مکانیسم ماشه را فعال کند چرا فقط تمدید نامحدود تحریم تسلیحاتی را درخواست نموده است، چرا بازگشت تمام تحریم های شورای امنیت علیه ایران را درخواست نمی نماید؟

این در حالی است که مقامات کشورمان، پیش از این در واکنش به تهدیدهای غیررسمی سه کشور اروپایی برای فعال کردن مکانیسم ماشه اعلام نموده بودند که در صورت انجام چنین اقدامی برای اجرای پروتکل الحاقی، ادامه نظارت های فراپادمانی و حتی باقی ماندن در ان پی تی تعهدی نمی بینند. از این رو هر گونه اقدام برای فعال کردن مکانیسم ماشه، نه تنها برجام را به کلی از بین می برد بلکه حضور ایران در ان پی تی را تحت الشعاع قرار خواهد داد.

در نهایت شورای امنیت سازمان ملل مرجعی است که باید ابتدا درباره وجاهت قانونی و حقوقی آمریکا برای ارایه پیش نویس قطعنامه مذکور به عنوان عضو مشارکت نماینده در برجام تصمیم بگیرد. شورای امنیت است که باید تشخیص دهد آیا آمریکا می تواند بر اساس قطعنامه 2231، ساز و کار حل اختلاف را فعال کند؟ آیا آمریکا طرف برجام محسوب می گردد؟ در عین حال، در صورتی که موضوع عضو مشارکت نماینده بودن آمریکا به رای در شورای امنیت قرار گیرد، اعضای دائم شورای امنیت می توانند از حق وتو خود استفاده نمایند.

درخواست آمریکا در این مرحله برای استفاده از مکانیسم ماشه مبتنی بر قطعنامه 2231 در شرایطی که بیش از دو سال است این کشور از برجام خارج شده، مثل این است که یک عضو غیررسمی شورای امنیت درخواست فعال شدن مکانیسم را بدهد از این رو به لحاظ حقوقی الان هیچ فرقی بین آمریکا یا کشور غیر عضو برجام وجود ندارد. مساله این است که آمریکا دکمه ای یافته و سعی دارد برای آن لباسی بدوزد. باید دید شورای امنیت، سه کشور اروپایی و چین و روسیه در این دوخت و دوز با آمریکا همراهی می نمایند یا خیر. حتی اگر این لباس دوخته هم گردد، لباس گشادی است بر تن این کشور که حاصل آن جز نابودی کامل برجام، بی اعتمادی جامعه دنیای و ابزارهای بین المللی و حتی خروج ایران از ان پی تی است.

آنچه مسلم است برداشته شدن تحریم تسلیحاتی ایران در چارچوب برجام و قطعنامه 2231 به لحاظ حقوقی و بین المللی و آثار سیاسی این اقدام آن قدر حایز اهمیت است که آمریکا سعی دارد از ریشه مانع تحقق آن گردد. چه کسی است که نداند آمریکا به راحتی قادر به مانع تراشی بر سر فروش هر گونه تسلیحات متعارف به ایران بعد از برطرف تحریم است؛ همان طور که مانع بسیاری از تعاملات مالی و تجاری ایران با کشورهای مختلف بعد از خروج از برجام شد اما آنچه مهم است برداشته شدن سایه شوم و تهدید آمیز تحریم های سازمان ملل و شورای امنیت علیه ایران و شکست سیاست فشار حداکثری آمریکا با وجود خروج از برجام و تحریم های کم سابقه علیه ایران است که آمریکا را نزد افکار عمومی دنیا و آمریکا منزوی و شکست خورده نشان می دهد.

در عین حال فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران با ظرفیت مدنظرش در حال اجرا است و فعالیت های نظامی متعارفش نیز به قوت خود باقی است، از این رو برداشته شدن یا نشدن تحریم های تسلیحاتی در عمل تاثیری بر فرایند فعالیت های ایران ندارد. آنچه در شرایط فعلی مهم است، نوع رفتار سیاسی کشورهای اروپایی و شورای امنیت سازمان ملل در برابر زیاده خواهی آمریکا است که سعی دارد قوانین و مقررات سازمان ملل را صرفا به نفع خود به جامعه دنیای دیکته کند.