مغلطه ی جایگزینی باطل اجزای همسان (Illicit Substitution of Identicals) ، مغلطه به زبان آدمیزاد (138)
به گزارش تفطن، تعریف: مغلطه جایگزینی باطل اجزای همسان مغلطه ای صوری است و موقعی اتفاق می افتد که تفاوت بین دانستن درباره چیزی (مصداق یا Extension) با دانستن درباره آن تحت عنوان تمامی اسامی و توصیفات متعددش نادیده گرفته گردد (معنا یا Intension).
برای درک این مغلطه باید دو عبارت را تعریف کنیم: معنایی و مصداقی.
در علم منطق و ریاضیات، تعریف معنایی (Intensional Definition) به تعریفی گفته می گردد که با مشخص کردن همه اجزای لازم برای رسیدن به آن تعریف، معنی یک عبارت را مشخص می نماید. منظور، شرایط ضروری و کافی چیزی برای تعلق داشتن به مجموعه تعریف شده است. در نقطه مقابل، تعریف مصداقی (Extensional Definition) تعریفی ست که با فهرست کردن هر چیزی که زیرمجموعه تعریف مذکور به حساب می آید تعریف می گردد. گیج شدید؟ باید هم گیج شوید؛ ولی جای نگرانی نیست؛ هنوز حرفم تمام نشده است.
تصور کنید سوپرمن، که هویت واقعی اش کلارک کنت است، به قصد کش رفتن یک برش پیتزا به ایتالیا پرواز نموده است. اگر بگوییم کلارک کنت برای یک برش پیتزا به ایتالیا پرواز کرد به خاطر بطن مصداقی (Extensional Context) این جمله بیانیه یمان صحیح است. همچنین اگر بگوییم لوییس لین فکر می نماید سوپرمن برای یک برش پیتزا به ایتالیا پرواز کرد، بیانیه یمان باز هم صحیح است، ولی این بار، همان طور که از واژه فکر می نماید برمی آید، بطن جمله معنایی (Intensional Context) است. حالا اگر بگوییم لوییس لین فکر می نماید کلارک کنت برای یک برش پیتزا به ایتالیا سفر کرد جمله یمان اشتباه است و مرتکب این مغلطه شده ایم، چون لوییس لین از سوپرمن بودن کلارک کنت خبر ندارد و برای همین امکان ندارد چنین فکری کند، با وجود این که از لحاظ مصداقی واقعاً چنین اتفاقی افتاده است (البته با پیش فرض این که این حادثه پس از بوسه ای که هویت کلارک را از حافظه لوییس لین پاک کرد رخ داده است).
معادل انگلیسی: Illicit Substitution of Identicals
معادل های جایگزین: مغلطه مرد نقاب دار (Masked Man Fallacy)، مغلطه معنایی (Intensional Fallacy)
مثال 1:
خانمی که لباس صورتی پوشیده جولیا رابرتس است.
گزارش گر فکر می نماید که خانمی که لباس صورتی پوشیده سوار خودروی پریوس است.
بنابراین گزارش گر فکر می نماید که جولیا رابرتس سوار خودروی پریوس است.
مثال 2:
گزارش گر فکر می نماید خانمی که لباس صورتی پوشیده سوار خودروی پریوس است.
جولیا رابرتس سوار خودروی پریوس نیست.
بنابراین گزارش گر فکر نمی نماید که جولیا رابرتس خانمی ست که لباس صورتی پوشیده است.
شرح: محتوای مثال های بالا فرق دارد، ولی هردویشان نمونه ای از این مغلطه هستند. چون گزارش گر فکر می نماید که بیانیه در بطنی معنایی بیان شده است، نمی توانیم جای عبارات را با هم عوض کنیم. با این حال، اگر پیش فرض ها را در بطنی مصداقی نگه داریم، می توانیم جای عبارات را با هم عوض کنیم و مسئله ای پیش نمی آید. در این صورت با الگوی منطقی صحیحی طرفیم که با نام قانون لایبنیتس (Leibnizs Law) شناخته می گردد.
استثنا: از لحاظ فنی استثنایی در کار نیست، ولی در ادامه مثال 1 با استفاده از قانون لایبنیتس و بدون هیچ مغلطه ای بازنویسی شده است:
خانمی که لباس صورتی پوشیده جولیا رابرتس است.
خانمی که لباس صورتی پوشیده سوار خودروی پریوس است.
بنابراین جولیا رابرتس سوار خودروی پریوس است.
منابع:
Neil, S. (1853). The Art of Reasoning: A Popular Exposition of the Principles of Logic. Walton & Maberly
ترجمه ای از:
Logically Fallacious
منبع: دیجیکالا مگ