15 بهمن میثاق انسان، طبیعت و دام با نمایش رسم کوساگَلین
به گزارش تفطن، آیین ها و مراسم هر قوم و ملتی، بی شک سازنده عناصر فرهنگی همان جامعه محسوب می شوند که دارای شاکله ای ساختارمند و در هم تنیده هستند که در نهایت به سوی هدفی راهی می شوند که بن مایه های فرهنگی همان جوامع را شکل می دهند.
میراث آریا: در چنین رسم هایی اغلب با سه مقوله رابطه انسان با انسان، انسان با محیط و بالعکس محیط با انسان روبرو هستیم که هریک برهم کنش هایی برای خود دارند و غالبا با زمان و مکان خاص و ابزارهای خود ارتباط و پیوند برقرار می کنند.
از سویی نیز اجتماعات محلی خصوصا در جوامع روستایی، به هنگام اجرای این گونه مراسم، از اعمال و گفتار خاصی پیروی کرده و به اشیاء یا البسه خاصی تمسک می جویند که ترکیب و ساختار عناصر فرهنگی آن حاکی از گردهمایی مردم محلی در فواصل زمانی و مکانی خاصی است که حفظ ارتباطات و همکاری آنها، فراهم کردن زمینه تقویت و پایبندی جامعه به یک رشته از ارزش ها و باورداشت های خاص، انتقال غیرمستقیم ارزش ها و آداب و رسوم از نسلی به نسل دیگر، ایجاد انگیزه های شادی و نشاط اجتماعی، حفظ هویت های فرهنگی می تواند از جمله کارکردهای هر رسم و آیینی باشد.
کوسا گلین یکی از رسم های آیینی در شمال استان آذربایجان غربی است که در پهنه تکنولوژی های روزمره، آخرین نفس هایش به شماره افتاده و می رود تا در تلاطم زندگی ماشینی این جهان رد پای خود را گُم کند و به دورنگاره های تاریخ بپیوندد.
در این رسم، کوسا یا کوسه مردی است با لباس های ژنده و مندرس و صورتکی از جنس نمد که بر چهره خود کشیده و گاهی نیز دو جارو را به عنوان شاخ بر سر خود می بندد و تعدادی زنگوله و پیاز بر تن خود بسته و ریسمانی آویزان بر کمر دارد.
کوسه به اتفاق همراه خود یعنی گلین یا همان عروس که او نیز مردی جوان بوده و لباس های زنانه نامتعارف پوشیده و شرم یا همان یاشماق می گیرد، به اتفاق توبره کش و دایره زن و کمانچه زن راهی منازل دامداران و روستاییان شده و اشعاری را سر می دهند:
کوسا کوسا گلیر هاوادان-بیر دونی وار یئل قاوادان
کوسا گلدی گؤردؤزمی-سالام وئردی آلدیزمی
در این موقع کوسا و همراهانش وارد یکی از منازل شده و لگدی بر درب آغل می زند و صاحب خانه طبق رسم معمول مقداری مواد و خوراکی هایی از قبیل نان، بلغور، آرد، تخم مرغ و در مواردی هم مبلغی پول به عنوان هدیه به مجریان رسم پیشکش می کند، اگر مقدار آذوقه ها کم باشد، ناگهان کوسا نقش بر زمین شده و خود را به مردن می زند.
هر چند رد پای چندانی از این رسم بر جای نمانده اما اجراکنندگان آن اغلب از قشرچوپانان روستا بودند تا آذوقه آخرین روزهای سال را با اندیشه های برکت آوری و زایش گوسفندان بدین منوال تامین کنند.
از سویی این مراسم در 15 بهمن ماه اجرا می شده است چرا که در قدیم باور داشتند در این روز روح در بدن جنین احشام دمیده می شود.
و هدف از اجرای این مراسم ایجاد شادی و استدعای خیر و برکت برای دامداران و روستاییان است و در آن اشعار ترکی آذربایجانی مانند قیرخ گئتدی، اَللی قالدی به معنی چهل روز گذشت و پنجاه روز باقی ماند، خوانده می شود که گذر زمستان را به مردم اطلاع می دهد.
بررسی جنبه های مردم شناختی این مراسم گویای این مطلب است که در بررسی نقش و فونکسیون آن در جوامع دامداری متوجه جنبه هایی از برکت خواهی و فراوانی و زایش دام ها می شویم.
* گزارش از حسن سپهرفر، پژوهشگر مردم شناسی اداره کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی آذربایجان غربی
منبع: توریسم آنلاین